علت و درمان درد لگن و کشاله ران در بارداری

اختلال سمفیز پوبیس چیست؟

لگن دو استخوان دارد که شکل منحنی و گهواره مانند دارند. استخوانهای لگن در قسمت شرمگاهی به یکدیگر می رسند که یک مفصل ایجاد می کند. این مفصل در دوران بارداری ممکن است متورم و دردناک شده و باعث ایجاد اختلال عملکرد استخوان شرمگاهی یا همان SPD شود. این اختلال در دوران بارداری رخ می‌دهد زیرا بدن به دلیل افزایش هورمونهای ریلاکسین به منظور نگهداشتن جنین در لگن و آمادگی برای تولد شل می شوند.

علائم درد کشاله ران در بارداری

استخوان جلویی لگن سمفیز پوبیس یا SPD نام دارد که در دوران بارداری این استخوان از استخوان های اطرف لگن جدا شده می تواند درد ایجاد کند. درد کشاله ران در بارداری می تواند طیف وسیعی داشته و از یک احساس سوزش ساده و مبهم تا درد شدید ضربه ای باشد. اما عمده علائم این درد در بارداری شامل موارد زیر است:

درد سوزاننده و ناگهانی که به قسمت پایینی کشاله ران حرکت می‌کند

ایجاد صدا و ناراحتی هنگام حرکت

سختی در راه رفتن، چرخیدن در رختخواب یا از پله بالا رفتن

در طول بارداری درد این ناحیه با اصلاح فعالیت، استراحت کردن، انجام ورزشهایی که تعادل لگن و کمر را بیشتر می‌کند و استفاده از کمربندهایی برای محافظت از لگن و ران و همچنین استفاده از یخ روی کشاله ران می تواند کمک کننده باشد. 1

علت درد کشاله ران در بارداری

در طول بارداری، بدن مادر هورمون‌هایی را آزاد می‌کند که به بافت‌های همبند اجازه می‌دهند شل و نرم شوند. در نتیجه، مفاصل و رباط‌های موجود در بین استخوان‌های لگن نیز شروع به شل شدن می‌کنند. افزایش انعطاف‌پذیری این استخوان‌ها در این زمان ضروری است، زیرا به نوزاد اجازه می‌دهد که در زمان زایمان در بدن مادر جابجا شود. بخشی از درد و ناراحتی احساس شده توسط مادر ناشی از درد پایین کمر، تغییرات در وضعیت قرارگیری بدن و سنگین‌تر شدن رحم است.

افزایش فشار بر عصب سیاتیک هم دلیل دیگر درد لگن در بارداری است. دو عصب سیاتیک موجود در بدن از پایین کمر تا مچ پاها کشیده شده‌اند. وقتی بزرگ شدن رحم باعث فشار بر این عصب‌ها می‌شود، مادر دچار درد، بی‌حسی یا یک احساس سوزش در کفل‌ها، لگن و ران‌ها می‌شود. به این مشکل بیماری سیاتیک گفته می‌شود. با نزدیک شدن موعد زایمان، نوزاد وضعیت قرارگیری خود در رحم را تغییر می‌دهد، که این به احتمال زیاد احساس ناراحتی مادر را کم می‌کند. معمولاً بروز درد سیاتیک در دوران بارداری امری طبیعی است، با این حال باید پزشک از وجود آن آگاه شود، زیرا بیماری سیاتیک دلایل دیگری دارد که شایع نبوده، اما در عین حال جدی هستند.

دلیل دیگری که می‌تواند باعث درد لگن در طول سه ماهه دوم بارداری شود درد رباط گرد است. نشانه بارز درد رباط گردد وجود دردهای شدید در شکم، لگن و کشاله ران‌ها است. معمولاً درد لگن در بارداری با تغییر وضعیت یا حرکت کردن سریع تشدید می‌شود.2

درمان درد کشاله ران در بارداری

برای برطرف شدن و تسکین این درد راهکار های زیر را به شما پیشنهاد می کنیم:

1- آرامش در حمام برای رفع درد کشاله ران در بارداری

یک حمام دلپذیر به آرامش و ریلکس شدن عضلات کمک کرده و فشار بدن را از بین می برد. برای آرامش بیشتر از نمک اپسوم که به آن حمام نمک نیز می گویند، استفاده کنید. نمک اپسوم یا اپسوم سالت از کریستال های کوچک و بی رنگ تشکیل شده که ظاهری شبیه به نمک خوراکی دارد اما به جای کلرید سدیم حاوی سولفات منیزیم است. به این ترتیب، بدن در معرض مقدار کافی منیزیم قرار می گیرد که عنصری آرامش بخش و باعث آرامش اعصاب، شل شدن عضلات و ریلکس شدن رگ‌های خونی است.

منیزیم و گرما در کنار یکدیگر تسکین دهنده های خوبی هستند که در بهبود درد لیگامان گرد مؤثرند. افزودن مقداری اسطوخودوس، بابونه یا روغن مرزنجوش نیز خاصیت تسکین دهندگی را افزایش می دهد.

2- کمپرس گرم برای رفع درد کشاله ران در بارداری

اگر وقت کافی برای یک حمام گرم ندارید، می توانید از مزایای کمپرس گرم برای تسکین درد لیگامان گرد بهره بگیرید. استفاده از حوله یا بطری آب گرم در دوران بارداری خطری نخواهد داشت به شرط آنکه این دو نکته را از یاد نبرید:

میزان گرما یا درجه حرارت نباید خیلی بالا باشد.

حوله گرم را حداکثر به مدت 10-15 دقیقه در محل قرار دهید.

3- تقویت و حفظ تعادل با نرمش برای رفع درد کشاله ران در بارداری

شاید کشیده کردن یک عضله کشش یافته کمی غیر منطقی به نظر برسد اما راهکار خوبی است. برخی نرمشهای مخصوص لگن علاوه بر اینکه به تقویت عضلات شکمی کمک می کنند، باعث می شوند رحم، لیگامان و جنین در وضعیت مناسبی نسبت به یکدیگر قرار بگیرند. یوگا و تمرینات ثبات مرکزی نمونه ای از این نرمشها هستند.

یوگای بارداری و تمرینات تقویت هسته مرکزی شکم با تاکید بر ماهیچه های عرضی شکم در تسکین مؤثرند. اما دراز نشست و کرانچ فشار زیادی به این ناحیه وارد کرده و به ویژه در افرادی که مبتلا به جدایش شکمی یا بازشدگی ماهیچه های شکم هستند، نباید انجام شود. جدایش شکمی یا دیاستازی حالتی است که در آن ماهیچه راست شکم در میانه خود دچار یک شکاف شود. در حالت عادی دو سوی ماهیچه راست شکم در محلی به نام خط سفید به هم می‌پیوندد. در مادران باردار ممکن است ماهیچه راست شکم به دلیل انبساط شدید رحم، از هم بگسلد و جدایش شکمی رخ دهد. شنا در دوران بارداری، نقش مفیدی در تقویت عضلات دارد و آب به کاهش فشار روی رباط های بدن کمک می کند.

با توجه به اینکه انجام تمرینات کششی در حین اسپاسم لیگامان گرد به تکسین درد کمک می کنند، بهتر است بخشی از برنامه ورزشی روزانه مادران در دوران بارداری باشد. ورزش دائم موجب کاهش درد کشاله ران شده و به طور کلی دردهای شدید را تقلیل می دهد. 

4- برای رفع درد کشاله ران در بارداری استراحت کنید

پوشک پارچه ای در دست، حین رنگ آمیزی اتاق کودک و یا هر کار دیگری که ممکن است در حال انجام آن باشیم و برای مادر باردار خسته کننده باشد، احساس سوزش خفیف در ناحیه شکم اغلب به دلیل فشار فیزیکی بیش از حد به لیگامان های گرد به وجود می آید. در این شرایط باید به پهلوی چپ دراز بکشید و خونسردی خود را حفظ کنید تا از شدت فشار کاسته شود. حتما یک بالش زیر زانو قرار دهید تا لگن در وضعیت درستی قرار بگیرد. در صورت نیاز می توانید زیر معده نیز بالش دیگری بگذارید. بالا نگه داشتن زانوها روی بالش به طرف قفسه سینه نیز به کاهش فشار روی لیگامان کمک می کند.

5- برای رفع درد کشاله ران در بارداری در وضعیت مناسب قرار بگیرید

به دلایل متعدد حفظ تعادل لگن در دوران بارداری اهمیت زیادی دارد. ایستادن در وضعیتی که دو پا از یکدیگر فاصله دارند به طوریکه یکی صاف و دیگری در وضعیت دورتر قرار بگیرد و زاویه ایجاد کند یعنی کفل یک طرف جلوتر از دیگری باشد یا لگن به داخل یا خارج کشیده شود و یا هر شکل دیگری که تعادل و تراز بدن را بر هم بزند، موجب فشار خواهد شد.  نشستن نیز به اندازه ایستادن مهم است. بر روی استخوان های نشیمن گاهی بنشینید به طوریکه لگن به یک طرف یا به عقب تمایل پیدا نکند. در دوران بارداری برای نشستن کمر باید صاف و شانه ها عقب نگه داشته شود و باسن تکیه گاه صندلی را لمس کند. در حالت نشسته حتما یک حمایت کننده مثل یک حوله لوله شده یا بالش بارداری در قوس کمر قرار دهید. وزن بدن باید روی هر دو لگن تقسیم شود. زاویه قرارگیری لگن و زانوها باید 90 درجه باشد حتی می توان در صورت تمایل از زیر پایی نیز استفاده کرد. کف پاها باید با زمین در تماس باشد و هیچگاه نباید یک پا را روی پای مقابل قرار داد. شاید نشستن بر روی یک توپ ورزشی که در آن کفل ها کمی بالاتر از زانوها قرار می گیرند، تجربه خوبی باشد. کفش های راحت بدون پاشنه بپوشید، تنگ نبودن کفش و عدم فشار بر روی کف پا در حفظ تراز و موقعیت صحیح لگن اهمیت فراوان دارد.

6- ماساژ برای تسکین درد کشاله ران در بارداری

دراز کشیدن و ماساژ ناحیه لیگامان (رباط) موجب آرامش و کاهش تنش می شود. بهتر است از فشار ملایم استفاده کنید و بر دو طرف کشاله ران و رحم تمرکز نمائید. لوسیون منیزیم یا انواع روغن باعث افزایش اثربخشی ماساژ خواهند شد. 

7- برای رفع درد کشاله ران در بارداری از کمر بند یا شکم بند بارداری استفاده کنید

با رشد جنین و افزایش وزن او فشار بیشتری به لیگامانها وارد شده و لذا درد بیشتری در این ناحیه احساس می گردد. کمر بند یا شکم بندهای مخصوص بارداری به کاهش این فشارها کمک می کنند. انواع مختلفی از این نوع تجهیزات پزشکی وجود دارد که می توانید به فراخور فرم بدن و نیاز خود از میان آنها بهترین را برگزینید.

8- برای رفع درد کشاله ران در بارداری از فعالیت های آرام و آهسته غافل نشوید

اگرچه پیش از این به اهمیت استراحت و و عدم فعالیت بدنی شدید اشاره کردیم اما باید بدانیم که فعالیت های آرام سودمند هستند. اگر تمرینات شدید در شما منجر به درد کشاله ران می شود، بهتر است به انجام نرمشهای نرم و سبک بپردازید. از حرکات ناگهانی مانند خارج شدن سریع از رختخواب یا چرخیدن از سمتی به سمت دیگر خودداری کنید. به هنگام چرخیدن به جای تاب دادن پاها، گامهای کوتاه کودکانه بردارید. کمی آهسته تر حرکت کنید و خیلی حساس نباشید. از حرکات ناگهانی اجتناب کنید، تغییر وضعیت از حالت ایستاده یا نشسته باید به آرامی انجام شود چرا که حرکات سریع درد و کشش ایجاد می کنند.

9- برای رفع درد کشاله ران در بارداری مفصل ران را منقبض کنید

قبل از سرفه، عطسه یا خندیدن، برای جلوگیری از کشیده شدن رباط ها، مفصل ران را منقبض کنید.

10- برای رفع درد کشاله ران در بارداری از سینه بند تنگ استفاده نکنید

خوب! آیا می دانستید سینه بندی که استفاده می کنید در درد لیگامان مؤثر است؟ بله خیلی بیشتر از آنچه که تصور می کنید تاثیر دارد. اگر سینه بند بیش از حد تنگ باشد، به وسط پشت و دیافراگم فشار کرده و این فشار طی یک خاصیت دومینویی ستون فقرات ادامه می یابد و عضلات لگن و تراز بدن را تحت تاثیر قرار می دهد.

11- برای رفع درد کشاله ران در بارداری مراقب تغذیه خود باشید

تمامی لیگامانهای بدن انسان عمدتا از کلاژن تشکیل شده است. مصرف پودر کلاژن به تقویت و بازسازی آنها کمک می کند. اگرچه کلاژن به طور طبیعی در بدن انسان تولید می شود، اما برای تولید آن مواد مغذی متعددی باید با یکدیگر ترکیب شوند. بهره مندی از رژیم غذایی سالم و طبیعی و نیز مصرف مولتی ویتامین های مبتنی بر غذا در دوران بارداری، این مواد مغذی را تامین می کنند. با این حال اگر قرص پرینتال (مولتی ویتامین های مخصوص دوران بارداری) به طور 100٪ قادر به تامین برخی مواد مغذی خاص به اندازه نیاز روزانه مادر باردار نباشد، حتما باید از مکمل استفاده کرد. 

روی، منیزیم و B12 به تشکیل اسید ریبونوکلئیک (RNA) و ‌اسید دئوکسی ‌ریبونوکلئیک (DNA) کمک می کنند. اگر با کمبود این سه عنصر مواجه باشیم، تولید کلاژن مختل می شود.

ویتامین C و آهن در کنار یکدیگر به اسید آمینه های تشکیل دهنده کلاژن کمک می کنند، همچنین پس از تولید، ترشح کلاژن را از سلول ها تحریک می نمایند.

در بافت همبند منگنز بیشتر از همه وجود دارد و برای تشکیل این بافت ها و نیز تولید کلاژن بسیار مهم و ضروری است. ویتامین B6 ، B12 و مس نیز در تولید فیبرهای کلاژنی مهم اند.

به این نکته توجه داشته باشید، گاهی درد شکم علامت یک مشکل جدی است. اگر درد در ناحیه مرکز باشد، احتمالا از رحم است و ربطی به لیگامان های گرد اطراف رحم ندارد. در صورت بروز یک یا چند علامت زیر به پزشک مراجعه کنید:

درد شدید یا دردی که قطع نمی شود.
انقباض یا گرفتگی رحم.
درد ناگهانی کمر و افزایش فشار لگن به طوریکه گویی جنین به طرف پائین حرکت می کند.
خونریزی واژینال
تب
تهوع یا استفراغ همراه با تب که نشانه عفونت است.
درد یا سوزش ادرار کردن که علامت عفونت ادراری است.3
 

راه های مقابله

تا جایی که درد اجازه می‌دهد فعال باشید، و از فعالیت‌های که دردتان را شدیدتر می‌کنند بپرهیزید.

هر وقت که توانستید استراحت کنید.

کفش‌های بدون پاشنه و حمایت کننده ی پا بپوشید.

در یک وضعیت راحت بخوابید؛ برای مثال، به پهلو و با یک بالش در بین پاها.

از پله‌ها یکی‌یکی بالا و پایین رفته، و یا عقب عقب یا به حالت نشسته از آن‌ها بالا بروید.

روی یک پا نایستید.2


پی نوشت:
1.www.aednews.com
2.www.drforogh.com
3.www.niniplus.com